Në kodrat mbi Prishtinë, një Land Rover gjigant e NATO-s, kalon perimetrin e Ambasadës së re amerikane.
Në kryeqytetin e Kosovës, këto automjete – secila me emrin e një organizate ndërkombëtare (EULEX, KFOR, Korpusi i Paqes ) – janë një kujtesë e zbehtë se Kosova ende nuk është shëruar plotësisht nga lufta e saj.
Kanë kaluar 18 vjet që nga koha kur vendi filloi luftën për pavarësi nga Serbia, por shumë nga organizatat humanitare që erdhën në kohë lufte, tani duhet të largohen.
Për vite të tëra , një pikëpyetje ka qëndruar pezull mbi efektivitetin e sektorit të ndihmës në vend
Në vitin 2012 , auditorët e BE-së pasi hetuan deklaruan se ndihma evropiane nuk ka qenë “mjaft efektive ” .
Korrupsioni politik dhe faktorët ekonomikë kanë shtyrë shumë kosovarët të largohen në kërkim të një jete më të mirë.
Në vitin 2014 , shtetasit e Kosovës përbënin 40% të kalimeve të paligjshme të kufirit në Evropë.
Në një përpjekje për të krijuar ndikim të qëndrueshëm, OJQ-të dhe organizatat ndërkombëtare kanë filluar për të kërkuar për sektorin e ndërmarrjeve shoqërore për zgjidhjen e një nga problemet më goditëse të Kosovës: papunësinë.
Sipas Programit për Zhvillim të Kombeve të Bashkuara (UNDP), 35 % e popullsisë është e papunë . Megjithatë, popullsia e Kosovës nuk po vuan në mënyrë të barabartë.
Numri rritet në 60% në mesin e të rinjve; 56 % në mesin e grave; dhe më shumë se 90% e (RAE) njerëzve të margjinalizuar rom, ashkali e egjiptian, janë të papunë .
Në një përpjekje për të ndihmuar komunitetet RAE që të gjejnë punë, Këshilli Danez për Refugjatë ( DRC ), në vitin 2014, ka ngritur ndërmarrje shoqërore “Treciklo”.
Shumë familje të komunitetit RAE, përpiqen të krijojnë të ardhura të vogla nga mbledhja dhe riciklimi: shishe dhe kanaçe alumini. Por pa pajisjet e duhura , kërkimi i tyre në mbeturina dhe rrugë, mund të jenë punë të pista dhe të rrezikshme.
‘Treciklo’ jep punë për komunitetin dhe të përpiqet për të përmirësuar kushtet e punës për këta mbledhës joformalë të mbeturinave .
“Uniformat ishin një nga kërkesat kryesore nga mbledhësit ,” thotë koordinatori i programit DRC, Sibylle Abei . ” Sipas pikëpamjes së tyre, puna me mbeturina konsiderohet ende si një punë e pista, kurse nëse do të kishin një uniformë, do të dukej se ata ofronin shërbim për komunitetin dhe kjo do të ishte e dukshme . ”
Megjithatë, ndërmarrjet e tilla përballen me një sfidë të madhe në Kosovë: në sytë e ligjit, ato nuk ekzistojnë. Aktualisht, shumica e ndërmarrjeve të tilla janë të regjistruara si OJQ. Megjithatë një ligj është hartuar për t’u dhënë njohjen ligjore të ndërmarrjeve së bashku me përfitime të ndryshme, të tilla si mundësi për financim. Ai pritet të hyjë në fuqi më vonë këtë vit.
Abei është optimist për njohje zyrtare. “Stimulimet e mundshme fiskale, si përjashtimi nga taksat dhe subvencionet, do të mundësonte ‘Treciklo’ dhe ndërmarrje të tjera shoqërore, për të realizuar më plotësisht objektivat e tyre sociale”, thotë ajo.
Tre vjet më parë, UNDP gjithashtu filloi të eksplorojë potencialin e ndërmarrjeve. “Ne kemi pasur një bum në sektorin e OJQ-ve pas konfliktit në Kosovë, por asnjëra prej tyre në të vërtetë kishte objektiv të vetin – ata u drejtuan nga objektivat e organizatave që financonin ato”, thotë Valbona Bogujevci, koordinatore e projektit me UNDP. “Por ndërmarrjet sociale janë më të lidhura [për komunitetet e tyre]. Kjo i vë ata në një pozitë shumë të fortë që të jenë të qëndrueshëm. ”
UNDP është duke përdorur ndërmarrje shoqërore për të marrë më shumë gra në punë . Me financimin e nisur nga Agjencia Austriake për Zhvillim ( ADA ) , UNDP ka ndihmuar “Gratë e Dragashit” në biznes, një ndërmarrje shoqërore e përbërë nga femrat që ka për qëllim të sigurojë punësim për gratë, në vargmalin e Kosovës jugore .
Ndërmarrja sociale – e cila drejtohet nga nëntë gra – është duke planifikuar për të riinvestuar fitimet e saj në krijimin e vendeve të reja të punës për komunitetin.
Gratë për Gratë (WFW), një OJQ që mbështet gratë e margjinalizuara, gjithashtu ka ndihmuar ato për të ngritur biznese. Në zonat rurale këto biznese shesin fruta dhe bimë medicinale në tregjet evropiane perëndimore, dhe në qytete.
Pavarësisht stuhisë së entuziazmit nga organizatat si UNDP, ADA dhe DRC, Alex Nicholls, profesor i sipërmarrjes sociale në Shkollën e Biznesit në Universitetin e Oksfordit thotë se ndërmarrjet shoqërore duhet të shihen si një zgjidhje e përkohshme, dhe jo si një zgjidhje e përhershme.
Ai paralajmëron shqetësimin se ndërmarrjet shoqërore hyjnë brenda këpucës së qeverisë. “Shërbimet themelore për qytetarët, janë përgjegjësi e qeverive, jo ndërmarrjet shoqërore,” thotë ai. “Ata mund të ndihmojnë, ata ende mund të jenë një pjesë e një zgjidhjeje, por ato janë organizata private si ‘PB’ apo ‘Vodafone.”
Tani për tani, kjo është e paqartë nëse sektori i sapolindur i ndërmarrjeve shoqërore është një hap drejt zbrazjes së rrugëve të Kosovës të mbushur me potere ndërkombëtare, apo nëse ata do të zgjasin mbështetjen e shtetit për ndihmë nga jashtë.
Nicholls është i kujdesshëm, sepse ka një mungesë të të dhënave në dispozicion në lidhje me efektivitetin e ndërmarrjes shoqërore. “Derisa ne mund të themi me siguri që [këto biznese] janë një mënyrë më e mirë për të marrë dikë në një punë, le të vazhdojnë me kujdes,” thotë ai.
Artikulli i publikuar nga ‘The Guardian’, është i përkthyer nga lajmi.net.
