Situata jo e favorshme politike ka ndikuar që në Kosovë të tërheq vëmendjen e lidershipit politik nga ekonomia. Situata ekonomike momentale është pothuajse e pafavorshme për investitorët e huaj në mënyrë që të orientojnë investimet e tyre në Kosovë. Nëse bazohemi në statistikat e Bankës Qendrore për investimeve të huaja gjatë viteve të fundit ato janë të orientuara në përqindje mjaft të madhe në sektorin e patundshmërisë dhe sektorin financiar.Shuma e investimeve të huaja direkte në vitin 2018 është afër 300 milion euro që tregon një shumë mjaft të vogël në raport me vendet tjera të rajonit. Problemet kryesore në Kosovë, të cilat janë duke e penguar zhvillimin ekonomik dhe e që po ndikojnë tek investitorët e huaj dhe të brendshëm janë: 1. Paqëndrueshmëria e stabilitetit politik 2. Mungesa e strategjisë së zhvillimit ekonomik në një periudhë të caktuar afatgjate 3. Ndryshimi i shpeshtë i politikave tatimore 4. Mosfunksionalizimi i zonave ekonomike 5. Mosaktualizimi i partneritetit publiko privat 6. Sistemi monetar 7. Risku buxhetor i Kosovës 8. Mungesa e besimit në Institucionet e Drejtësisë dhe vonesat në zgjidhjen e kontesteve ekonomike Për të eliminunar këto probleme, Qeveria e Kosovës duhet të ndërtoj objektiva në mënyrë që Lidershipi politik të ndërmerr hapa në eliminimin e këtyre problemeve dhe orientimin e politikave zhvillimore, sepse mendoj se çelësi i suksesit të zhvillimit ekonomik është orientimi i këtyre politikave ne investime të përbashkëta ndërkombetare (Joint Venture) në prodhim, zvogëlimin e deficitit tregëtar dhe zvogëlimin e papunësisë. 1. Sa i përket paqëndrueshëmrisë politike, mendoj se struktura politike e pozitës duhet të tregohet para bashkësisë ndërkombetare por edhe investitorëve të mundshëm se është e gatshme për vendime të mëdha politike, në mënyrë që të arrijë të krijoj një besueshmëri tek siguria politike dhe siguria në përgjithësi sepse pasiguria politike ndikon mjaft shume në orientimin e kapitalit të investitorëve potencial. 2. Poashtu Lidershipi politik që nga paslufta nuk ka arritur të ndërtoj një strategji nacionale të zhvillimit ekonomik. Mungesa e një strategjie nacionale ka ndikuar që të gjitha vendimet në aspekt ekonomik nga lidershipi politik të merren ad hoc dhe kanë krijuar pastaj probleme dhe moskoordinim nga niveli qendror tek ai lokal. Ndërtimi i një strategjie nacionale të zhvillimit ekonomik duhet të jetë një ndër objektivat e para të lidershipit politik për orientime strategjike të nivelit qendror dhe lokal. Sepse në praktikë ka probleme të mjaftueshme të cilat paraqiten tek niveli lokal sa i përket mungesës së strategjisë bëhen psh investime kapitale nga niveli lokal dhe ka ndodhur që ato investime të bëra të jenë në mospërputhje me orientimet qendore dhe shpeshherë kanë ndikuar që ato investime të jenë të bëra të kota nga niveli lokal. Poashtu strategjia nacionale afatgjatë do të ndikoj që të hyjnë në funksion Investimet e përbashkëta ndërkombëtare Joint Venture, sepse do të krijoj një siguri në aspektin makroekonomik dhe mikroekonomik. 3. Ndryshimi i shpeshtë i politikave tatimore, poashtu ka krijuar një pasiguri tek investitorët për arsye se orientimi i tyre në investime ka karakter strategjik dhe afatgjatë, andaj ky ndryshim i normave të shpeshta tatimore krijon një pasiguri tek investitorët që të investojnë në Kosovë. Politikat tatimore duhet të analizohen duke u bazuar në strategjinë nacionale të zhvillimit ekonomik dhe duhet të jenë afatgjata dhe duhet te kenë të parapara edhe pushimet tatimore të cilat do t’iu ofrohen investitorëve në bazë të kapitalit të investuar, numrit të punëtorëve te punësuar. 4. Mosfunksionalizimi i zonave ekonomike poashtu e bënë Kosovën jokonkuruese me tregun në rajon apo ballkanin perëndimor. Në buxhetin e Kosovës duhet të jetë një shumë e caktuar mjeteve financiare e ndarë për zona ekonomike, ku këto zona poashtu do të përcaktoheshin dhe do të obligoheshin të gjitha komunat e Kosovës që pronat të cilat i kanë në pronësi ti prezentojnë para Lidershipit Kosovarë dhe ato prona të destinohen për zona ekonomike e pastaj në bazë të hapësirave që kanë Qeveria e Kosovës të investoj në funksionalizimin e atyre zonave me investimet në infrastrukturë dhe ti ketë në dispozicion për investitorët e mundshëm. 5. Mosaktualizimi i Partneritetit Publiko Privat ka një ndikim poashtu në aspektin e sigurisë së investitorëve psh (Dështimi në privatizimin e Telekomit, Brezovicës dhe humbjet e vazhdueshme të ndërmarrjeve publike). Duhet të orientohen disa strategji më funksionale se në cilat fusha mundet të aplikohet Ligji PPP-së. Ndërtimi i objektivave të kjarta bëhet me studimin e fizibilitetit se çka mundet më konkretisht të investohet në këtë drejtim psh:naftsjellës, gazsjellës, mbledhje, deponim, riciklim të mbeturinave prodhimi i produkteve të ndryshëm nga mbeturinat etj. 6. Sistemi monetar poashtu është njëri nga sfidat kryesore, sepse mungesa e një sistemi të integruar monetar ka ndikuar poashtu tek investitorët. Banka Qendrore në Kosovë nuk i plotëson funksionet kryesore që duhet ti ketë po i ceki dy funksione të cilat nuk i plotëson “1.Të drejtën ekskluzive të emisionit monetar të vendit dhe 2.Detyrën e përgjegjësisë kryesore për sigurimin e stabilitetit monetar, të fuqisë blerëse të monedhës dhe të nivelit të çmimeve të mallrave e të shërbimeve në gjithë ekonominë e vendit“. Sigurimi i depozitave në bankë për depozituesit është mjaft I ulët ku një depozitues mund të depozitoj 1 milion euro ndërsa siguria për atë është vetëm 4.000 euro. Sfidë tjetër me rëndësi në sistemin monetar është krijimi i Tregut të letrave me vlerë. Andaj në këtë drejtim duhet të ndërtohen objektiva të kjarta sa i përket punës së plotësimit të funksioneve të bankës qendrore, të rritet limiti i mbulimit të depozitave dhe të krijohet tregu i letrave me vlerë. 7. Risku buxhetor në të ardhmen do të jetë poashtu sfidë e Lidershipit Kosovar. Arsyeja është sepse të hyrat publike participojnë 68 % në kufi. Me eliminimin e kufijve gjatë integrimit në BE me politika të tilla buxhetore Kosova rrezikon stabilitetin buxhetor të saj. 8. Mungesa e besimit në Institucionet e Drejtësisë, është krijuar një percepcion nga ana e invetitorëve të huaj se në Kosovë udhëqja e gjygjësorit është e politizuar dhe vonesat të cilat bëhen në zgjidhjen e kontesteve të ndryshme janë të papërballueshme për investitorët potencial. Gjygjësori duhet të ketë parasysh këto vonesa dhe për të ndërtuar një besim të ri duhet të veproj sa më shpejtë në zgjidhjen e procedurave kontestimore në mënyrë që të ndërtoj një imazh të ri në arenën ndërkombëtare dhe poashtu të ndërmerr hapa në luftimin e korrupsionit si dukuria më negative që është e që e ka përcjell vendin tonë. Andaj krijimi i strategjisë nacionale të zhvillimit ekonomik do të ndikonte në masë mjaft të madhe në eliminimin e këtyre problemeve.Prandaj duhet të kryhet këtë vit në një kohë sa më të shkurtër si dhe në Qeveri duhet të angazhohen ekspert kompetent në zhvillimin e strategjisë dhe zbatimin praktik të saj dhe jo militant partiak të cilët kanë mbetur papunë dhe t’iu sigurohet një vend i punës i pozicionojnë si këshilltar. Autor: Medain Hashani, Profesor në Fakultetin Ekonomik, Kolegji AAB